Bazen, aileyle tekrar bir araya gelindikten sonra anne, baba ya da ilgilenilen yaşlı yakınınızın kısa sürede geçirdiği değişim sizi şaşırtabilir. Yardımınıza ne kadar ihtiyacı olduklarını görmek hem şaşırtıcı hem de psikolojik açıdan kabullenmesi kolay olmayan bir durumdur. Yaşlılarla görüşürken geçirilen bu süre ise onların ruhsal durumlarını değerlendirmek ve gerekirse değişiklikler yapmak için bir fırsat olabilir. Sevdiklerinizin yaşlanmakta olduğunu fark etmek, bilinçli yaşlanma yolculuğunun ilk adımlarından biridir. Bu durum, sevdiğiniz kişinin yardıma ihtiyacı olup olmadığına karar vermenize yardımcı olabilir. Şimdi yaşlı yakınınızı gözlemlerken, dikkat edilmesi gereken beş alana geçelim:

1) YAŞAM AKTİVİTELERİ

Yaşam görevleri, ister biz bir başkası için yapıyor olsak ya da bizim için yapılıyor olsa da, yapılması gereken temel öz bakım faaliyetleridir. Bu yaşam görevleri iki alanı kapsamaktadır: Günlük Yaşam Aktiviteleri:

• Yürüyüş ve dolaşmak
• Pansuman
• Duş
• Tuvalete çıkarma
• Bakım
• Beslenme

Alet Kullanılarak Yapılan Günlük Yaşam Aktiviteleri:

• Mali durumlar
• Ulaşım
• Ev temizliği ve ev işleri
• Alışveriş yapmak
• Yemek hazırlama
• Telefon kullanma

Yemek ihtiyacı için dolabı kontrol edin ve yaşlı yakınınızın aile üyeleri ve arkadaşlarınızla etkileşimde bulunmasını gözlemleyin. Çevresiyle iyi geçinebiliyorlar mı ve kişisel hijyenleri normal mi? Yukarıdaki yaşam aktivitelerinde bir şeylerin yanlış olduğunu fark ederseniz, konuşma yapmanın zamanı gelmiş olabilir. Öncelikle yaşlı yakınınıza neden bu sorunu yaşadığını anlamaya yönelik yardım ettiğinizden emin olun. Doğru tedaviyi uygulamadan ya da hayatı bu doğrultuda düzene sokmadan önce sorunun nedenini anlamalısınız. Günümüzde neler yapabileceğinizi ve gelecekte nelerin bekleyebileceğini öğrenmek için neler olduğunu açıklığa kavuşturmanız gerekiyor.

2) GÜVENLİK

Güvenlik çok önemlidir. Ancak güvenlik aileler için bir öncelik gibi gözükse de, yaşlı yakınınız sevdikleri ve aile üyeleri için durumun gerçekliğini inkar edebilir veya kendi güvenliğini feda edebilir. Sonuçta kimse kendi bağımsızlığını kaybetmek istemez ve yaşlı birey muhtemelen yalnız kalmayı isteyebilir. Aşağıdakiler için dikkat edilmesi gereken güvenlik alanları şunlardır: Mali Durumlar

• Faturaları ödemekte sorun yaşıyor mu?
• Dolandırıcılıktan endişe duyuyor musunuz?

Hafıza ve Düşünme

• Dolaşırken kaybolmakla ilgili sorunlar oldu mu?
• Ocak veya diğer ev cihazlarını kapatmayı unuttuğu oldu mu?
• Güvenliğiyle ilgili endişe duyuyor musunuz?

Sürme

• Herhangi bir kaza ya da sürtme yaşadı mı?
• Yaşlı yakınınız şoför koltuğundayken yolcular endişeli hissediyorlar mı?

Yaşlı İstismarı

• Duygusal, sözlü veya fiziksel istismarla ilgili herhangi bir şey duydunuz mu?
• Birinin yaşlı yakınınızdan maddi olarak yararlandığına dair endişe duyuyor musunuz?

Sağlık

• Yaşlı yakınınız hiç düşme yaşadı mı?
• Acil servise veya hastaneye tekrarlanan geziler oldu mu?

Olası güvenlik endişelerini göz ardı etmek yerine zamanında gidermek oldukça önemlidir. Ancak ortaya çıkan sorunla nasıl başa çıkacağınız veya önlemeden önce herhangi esas sorunun farkında olmak önem taşımaktadır.

3) FİZİKSEL SAĞLIK

Maalesef birçok yaşlı kronik sağlık sorunları yaşar. Ancak dikkat etmemizi gerektiren bazı ciddi sorunlar var ki, yaşlı yakınınızın yaşam kalitesinin tehlikede olduğunu gösteren belirtiler veya sağlığın risk altında olabileceğinin işaretleri olabilir:

• Acil servise veya hastaneye sık sık yatırılır mı?
• Sağlıkta veya gücünde belirgin düşüşler var mı?
• Zayıflama veya iştahsızlık fark ettiniz mi?
• Ağrı ya da rahatsız edici diğer belirtilerden yakınıyor mu?
• Sağlıkla ilgili yaşam aktivitelerine katılımı azaldı mı?
• Sağlığıyla ilgili sizi endişelendiren bir şey var mı?

Bu şikayetlerden herhangi biri aklınıza takıldıysa yaşlı yakınınızın doktoruna ziyaret etmeniz yararlı olabilir, hatta sorunlarınızı daha iyi anlamanıza ve karşılaştığınız sorunun ne olduğuna dair yanıtları alırsınız. Sevdiğim insanın sağlığını nasıl olabildiğince iyi hale getirebilirim diye aklınızdan geçiyordur, bu sorunun cevabı ise yaşlı yakınınızın psikolojik durumunu yüksek tutmak ve günlük işlevlerini geliştirmeye yardımcı olmaktan geçiyor, hem de en önemli olanı. Birçok yaşlı ihtiyaç duyduğundan daha fazla acı çekiyor; yaşlıların ve onların aile üyeleri için doğru bilgiyi edinmek herkes için hayatı olabildiğince daha kolay ve huzurlu bir noktaya getirecektir. Dolayısıyla yaşlanan yakınınızın savunucusu olun ve sağlıklarını iyileştirmelerine yardımcı olun.

4) GÜÇ ve BEYİN SAĞLIĞI

Yaşlı yakınınız aniden farklı görünüyor mu? Daha önce hiç olmayan bir depresyon ya da anksiyete belirtisi var mı? Belki de hafıza sorunları ruh halini tetikliyor olabilir:

• Yaşlı yakınınız ani veya sık sık hüzünleniyor mu?
• İlgi alanlarına karşı ilgisizlik var mı?
• Kişisel olarak bir değişiklik gözlemlediniz mi?
• Umutsuz bir hali var mı?
• Aşırı ya da alışılmadık bir endişe yaşıyor mu?
• Hafıza problemleri var mı?
• Yeni şeyler öğrenmede zorlanıyor mu?
• Organize olmaktan sorun yaşıyor mu?
• Zihinsel görevlerle ilgili yeni güçlükler ortaya çıktı mı?
• Sürüşle ilgili sorunlar fark ettiniz mi?
• Mali hesaplamalarda hatalar oldu mu?
• Anormal para harcamaları var mı?
• Görsel ya da bir amaca yönelik faaliyetlerde eksiklik yaşıyor mu?
• Yaşlı yakınınız yalnız hissediyor mu?

Depresyon ve bilişsel değişiklikler yaşlı erişkinlerde yaygın görülebilir, özellikle de eş veya diğer travmatik bir olayda kayıp yaşanmışsa. Sorunu değerlendirirken ve teşhis koyarken yardım almak için bir doktora başvurun, bir geriatrist veya psikiyatristi arayın. İletişimin kesilmesi ve davranış değişikliği yaşlı yakınınızda bir şeylerin yanlış gittiğini gösteren ciddi uyarı işaretleridir.

5) İLAÇ GÜVENLİĞİ ve YÖNETİMİ

Son olarak, ilaçlar yaşlı bir bireyin yaşantısında hayati bir rol oynayabilir. İlaç kullanımı bazı sağlık koşullarını kontrol altında tutmak için hayati önem taşıyabilir, ancak yan etkiler ve bir dizi diğer sağlık sorunlarına da yol açabilir. İlaçlar aynı zamanda çok fazla para ve zaman kaybına da yol açabilir, bu sebeple konu yaşlı yakınınızın ilaç kullanımı olunca oldukça dikkatli ve proaktif olmak ilaç güvenliği açısından ciddi önem taşımaktadır.

• Yaşlı yakınınız ilaçlarını kendi alabiliyor mu?
• Düzenli olarak ilaçlarını kullanıyorlar mı?
• İlaçlarını atlıyor ya da almayı unutuyorlar mı?
• İlaçla ilgili yan etkiler veya endişe verici semptomlar var mı?

YAŞLI YAKININIZ YARDIM ALMAK İSTEMİYORSA NE YAPMALISINIZ?

Yukarıda listelenen alanların her birindeki sorunlar sevdiklerinizi diğer alanlarda yaşanan sorunlara duyarlı hale getirir, bu sebeple problemler başlamadan önce doğru soruları sormanız ve savunucusu olmanız önemlidir. Ancak bazen yaşlanan yakınınız yardımınızı istemiyor olabilir. Eğer bu durum size tanıdık geliyorsa, yaşlı yakınınızın stresini ve hayal kırıklığını azaltmaya yardımcı olabilecek adımlar mevcuttur. Sonuç olarak, evdeyken herhangi bir sorun fark ederseniz potansiyel iletişim yöntemlerini bilerek hazırlıklı olmanız size çok şey kazandıracaktır. Anlayışlı bir insan olmak size uzun bir yol kat ettirecektir. Çünkü bazen bilişsel bozukluklar ve inatçı aile üyeleri sorunun çok büyük bir parçası olabilmektedir. Sorun ne olursa olsun, büyük olasılıkla devamında bir meydan okuma olacaktır; ancak ihtiyaç duyduğunuz şeyi, yakınınızın ihtiyaç duyduğu şeylerden ayırmanız önemlidir. Siz ve aile üyeleriniz ortak bir fikirdeyseniz, bunun çok fazla yardımcı dokunacaktır.